Η γέφυρα του παπά

Πληροφορίες για παλιά κτίσματα και γεφύρια στην Ελλάδα.
Κανόνες Δ. Συζήτησης
Οι φωτογραφίες ανεβαίνουν στους χρυσοθήρες μόνο ως συνημμένα αρχεία και όχι από εξωτερικά λινκ

Πως ανεβάζουμε φωτογραφίες
Άβαταρ μέλους
giotis-pll
Πρόεδρος
Δημοσιεύσεις: 699
Εγγραφή: Παρ 29 Ιαν 2010, 17:32
Χρόνια εμπειρίας: 10+ χρόνια
Τοποθεσία: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ηλικία: 47

Η γέφυρα του παπά

Μη αναγνωσμένη δημοσίευση από giotis-pll » Τρί 07 Ιούλ 2015, 21:20

Η γέφυρα του παπά («παπάς κιοπρουσού») βρίσκεται στα Πομακοχώρια του Ν.Ξάνθης στον ποταμό Κόσυνθο, ανάμεσα στους οικισμούς Ωραίον και Ρεύμα και σε υψόμετρο 415 μ. (γεωγραφικό στίγμα Ν 41.15.478 Ε 024.48.907). Στα βορειοδυτικά της γέφυρας βρίσκεται το χωριό Θεοτόκος (πομακικά Τεοτόου) και στα νότιοδυτικά της βρίσκεται το χωριό Σταμάτιο (πομακικά Σταματάτσκο). Έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τα τοπωνύμια που υπάρχουν στην περιοχή γύρω από τη γέφυρα. Προς το χωριό Ρεύμα συναντάμε τις ονομασίες Γκάρβανο, Μανόλτσεβο (του Μανόλη), Κυριάκοβο (του Κυριάκου) (30), Πόποβιτσα (παπαδιά), Κουβάτσεβιτσα, που παραπέμπουν στη μικροϊστορία του τόπου. Προς το χωριό Σταματάτσκο έχουμε τα τοπωνύμια Γκουρούνετ, Ντόμπρο, Σουλάκοβο, Τσούκα. Ανάλογης σημασίας είναι τα τοπωνύμια που συναντάμε στην ευρύτερη περιοχή Ωραίου (31). Μια πολύ σημαντική αρχαιολογική τοποθεσία υπάρχει ανάμεσα στη γέφυρα και το χωριό Ωραίον. Πρόκειται για το ρωμαϊκό φρούριο στη θέση Γκραντίστε. Το κάστρο της τοποθεσίας Γκραντίστε (32) έχει έκταση τριών στρεμμάτων. Σώζονται τα τείχη του κατεστραμμένα σε πολλά σημεία. Όπως μας είπαν κάτοικοι που καλλιεργούν γειτονικά χωράφια, παλιότερα υπήρχε εκεί γύρω πόλη. Για το λόγο αυτό σώζονται στην περιοχή τα τοπωνύμια Γκραντ (=πόλη) και Πρόντονο (=παζάρι). Στο γειτονικό λόφο προς τα βόρεια οι Πομάκοι χωρικοί καλλιεργώντας τα χωράφια τους ανακάλυψαν παλιούς τάφους μήκους 1,50-2.50 μ. και πλάτους 0,70 μ. με προσανατολισμό Β-Ν).
Η γέφυρα του παπά είναι δίτοξη με μήκος καταστρώματος 26 μ. και πλάτος 2.20 μ. με προσανατολισμό ΒΑ-ΝΔ (ΒΑ έξοδος προς Ωραίον). Το μεγάλο τόξο έχει μήκος 11.70 μ. και ύψος 6.70 μ. Η κορυφή του τόξου απέχει από το πάνω μέρος του στηθαίου 1.50 μ. Το στηθαίο του καταστρώματος έχει ύψος 30 εκ. Οι πέτρες που έχουν χρησιμοποιηθεί για την καμάρα έχουν μήκος 51 εκ. Το μικρότερο τόξο έχει ύψος 2.50 μ. και μήκος 1.50 μ. Η γωνία όπου συνεχίζει ο ΝΔ πτερυγότοιχος διαμορφώνεται με μια κλειστή καμάρα. Το λιθόστρωτο, που είναι κατασκευασμένο από ακανόνιστα τοποθετημένες πέτρες των γύρω βουνών, πλαισιώνεται με στενές πέτρινες λωρίδες, και είναι σκεπασμένο με χώμα για να διευκολύνεται η διάβαση (33).
Το ΒΑ βάθρο εδράζεται πάνω στα βραχώδη πρανή του ρέματος ενώ για το ΝΔ βάθρο του μεγάλου τόξου έχουν κατασκευαστεί ιδιαίτερα γερά θεμέλια με μεγάλες λαξευμένες πέτρες. Πολύ ισχυρό ασβεστοκονίαμα έχει χρησιμοποιηθεί παντού, ιδιαίτερα στις πέτρες του τόξου. Λιγότερο ασβεστοκονίαμα υπάρχει στα γεμίσματα εκεί που η γέφυρα εφάπτεται με τα ΒΑ πρανή. Εκεί η κατασκευή μοιάζει σχεδόν ξερολιθική και οι πέτρες δεν έχουν τοποθετηθεί σε σειρές ή ακολουθώντας κάποιο σχέδιο. Πιθανόν το συγκεκριμένο τμήμα να αποτελεί διορθωτική παρέμβαση μετά από κάποια πλημμύρα.
Αν παρατηρήσουμε τη λιθοδομή πάνω από το τόξο διαπιστώνουμε πως δεν είναι οριζόντια. Σχηματίζεται μία καμπύλη που εφάπτεται με την κορυφή του τόξου και φτάνει μέχρι τις άκρες της γέφυρας και από τις δύο πλευρές. Η καμπύλη αυτή είναι ορατή σαν μια σειρά, πάνω στην οποία κτίζεται η υπόλοιπη κατασκευή μέχρι το οριζόντιο κατάστρωμα. Είναι φανερό πως, από στατική άποψη, ο μάστορας σχεδίασε τη γέφυρα σαν ένα αντιπροσωπευτικό γεφύρι με καμπύλο κατάστρωμα και συνέχισε το κτίσιμο δημιουργώντας το επίπεδο κατάστρωμα για να ενώσει τις δύο άκρες του μονοπατιού, 9 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού.
gef mpapa cross 3.jpg
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο χαραγμένος σταυρός πάνω στη "γέφυρα του παπά"


Ιδιαίτερα σημαντική είναι η χάραξη σταυρού που υπάρχει στο κλειδί της καμάρας του μεγάλου τόξου (ΒΔ όψη). Οι άκρες του σταυρού είναι πεπλατυσμένες, ενώ στο πάνω μέρος του σταυρού υπάρχει μικρή οριζόντια γραμμή. Τι μπορεί να δηλώνει το σημείο του σταυρού πάνω στη γέφυρα; Πρόκειται για υποδήλωση της ιερατικής ιδιότητας του χορηγού; Πρόκειται για μια διάθεση διαφοροποίησης της συγκεκριμένης γέφυρας από άλλες παρόμοιες; Πρόκειται για σφραγίδα του πρωτομάστορα; Πρόκειται για σύμβολο δέησης για το στέριωμα της κατασκευής, κάτι σαν επίκληση της δύναμης του Θεού, ανάλογης με τα θεογέφυρα σε άλλα μέρη της Ελλάδας (34);
Εκτός από το σταυρό έχουμε ακόμα μία λαξευμένη πέτρα, αυτή τη φορά στη ΝΑ όψη του τόξου και όχι στο κέντρο της καμάρας αλλά επτά πέτρες αριστερά από το κλειδί. Στην πέτρα αυτή του τόξου υπήρχε χαραγμένη γυναικεία μορφή. Προφορική μαρτυρία του μυλωνά Χασάν Χουσεΐνκο (έτος γέννησης 1937) μας πληροφορεί ότι η μορφή φαίνονταν πολύ καλά παλαιότερα αλλά έχει πλέον καταστραφεί. Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του μυλωνά, διακρίνονταν μια «Καρακατσαναία» που κρατούσε μαχαίρι στο πλάι. Άλλη μαρτυρία ανέφερε τη μορφή της Παναγίας που κρατούσε θυμιατό. Σήμερα διακρίνεται μόνο η κεφαλή της γυναικείας φιγούρας.
Στο ΒΑ άκρο της γέφυρας υπάρχει λιθόκτιστη ποτίστρα, που στα πομακικά ονομάζεται barúga. Η barúga κατασκευάζεται σκάβoντας ένα λάκκο σε υγρό χώμα και χτίζοντας ένα πέτρινο οικοδόμημα γύρω από το νερόλακκο, ώστε να μη γεμίζει με χώματα. Η barúga είναι ιδιαίτερα κοινή κατασκευή στην οροσειρά της Ροδόπης. Το ύψος της μπορεί να είναι από ένα έως δύο μέτρα. Τη συναντάμε μερικές φορές χωρίς κάλυμμα, ενώ συνήθως δημιουργείται ένας θόλος και η είσοδος της είναι μια πέτρινη καμάρα μισού περίπου μέτρου. Μερικές από τις μπαρούγες της Ροδόπης εντυπωσιάζουν με την τελειότητα του τόξου τους. Η κατασκευή της μπαρούγας γίνονταν από τους ίδιους τους Πομάκους. Δεύτερη barúga, η οποία καταστράφηκε από λαθροερευνητές, υπάρχει ανάμεσα στη γέφυρα και στο μύλο του παπά, και εξυπηρετούσε το πότισμα των ζώων των πελατών του νερόμυλου.
Η ονομασία της γέφυρας του παπά συνδέει το χώρο με κάποιον ιερέα ο οποίος πιθανόν να ήταν ο χορηγός τη κατασκευής. Εξάλλου, δεν είναι λίγες σε όλη την Ελλάδα οι περιπτώσεις κληρικών που χρηματοδότησαν κάποιο γεφύρι ή πρωτοστάτησαν στην κατασκευή του (35). Μπορεί, όμως, ο παπάς να συνδέεται διαφορετικά με τη γέφυρα (π.χ. μέσω κάποιας παράδοσης) και να μην είναι απαραίτητα ο κατασκευαστής της. Ως προς τη χρονολόγησή της δεν υπάρχουν στοιχεία. Αναφέρεται συνήθως ως βυζαντινή ενώ κάτοικοι της περιοχής αναφέρουν ότι είναι 600 ετών.
Η γειτνίαση της γέφυρας με τον ονομαζόμενο «μύλο του παπά» («παπάς ντερμέν») προσέδιδε στη γέφυρα του παπά μεγαλύτερη τοπική σημασία καθώς διευκόλυνε τη μεταφορά καλαμποκιού για άλεσμα στο μύλο. Σημειώνουμε ότι ο συγκεκριμένος νερόμυλος είναι ένας από τους ελάχιστους που παραμένουν σε λειτουργία στην ορεινή Ξάνθη από ένα σύνολο 62 νερόμυλων που υπήρχαν παλαιότερα (36). Στο μονοπάτι προς το χωριό Ρεύμα, κοντά στο ιχθυοτροφείο πέστροφας, υπάρχει κι άλλος νερόμυλος που σταμάτησε να λειτουργεί γύρω στο 1986 (37). Είναι από τους μεγαλύτερους που υπάρχουν και έχει επιπλέον ντριστέλα (duláp) για το χτύπημα των υφαντών με τέσσερα μεγάλα σφυριά.
Δεν έχετε τα απαραίτητα δικαιώματα για να δείτε τα συνημμένα αρχεία σε αυτή τη δημοσίευση.


KANE KATI NA ΠAME ΣE KAMIA ΔOYΛEIA ΓIATI ΔEN ΜΠΟΡΩ NA ΣE ΠEPIΓPAΨΩ THN KATAΣTAΣH!

~ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ~

analyser25
Περίεργος
Δημοσιεύσεις: 2
Εγγραφή: Δευ 06 Ιούλ 2015, 02:26
Χρόνια εμπειρίας: 3-5 χρονια
Τοποθεσία: ΞΑΝΘΗ

Re: Η γέφυρα του παπά

Μη αναγνωσμένη δημοσίευση από analyser25 » Τρί 07 Ιούλ 2015, 23:54

έχω πάει εκεί ωραία meri

Απάντηση